Körüklü çizme ustası siparişlere yetişemiyor
İzmir'in Tire ilçesindeki atölyesinde tek başına üretim yapan körüklü çizme ustası Hasan Hüseyin Öter, siparişlere yanıt vermekte zorlanıyor.
Geçmişte efelerin ve ağaların "alametifarikası" olan körüklü çizmeler,
artık yalnızca özel siparişler için üretiliyor.
Halk oyunu toplulukları, dizi ve film sektörünün yanı sıra meraklılar da Ege
Bölgesi'ndeki az sayıdaki ustaya sipariş vererek, bu özel çizmelerden edinebiliyor.
İzmir'in Tire ilçesinde 71 yaşındaki Hasan Hüseyin Öter, Tarihi Kutu Han'daki
atölyesinde tek başına, geleneksel yöntemle körüklü çizme üretiyor.
Hasan Hüseyin Öter, AA muhabirine, kendisinin Karateke köyü Yörüklerinden olduğunu,
mesleğini ise 11 yaşındayken çıraklığını yapmaya başladığı ustası İrfan Kahya'dan
öğrendiğini söyledi.
Tire'de artık yalnızca kendisinin bu işi yaptığını aktaran Öter, "Eskiden
bu bölgede, özellikle Tire'de günlük giyim buydu. Ustamın ustası 1920'li yıllarda
bir arayışa giriyor. Aslında körüklü değil yığma, rastgele kalıbın üstünde orantısız
şekildeydi. 1951 yılında benim ustam onun eline kimse su dökemez. O bu hale
getirdi." dedi.
"Yapımı 10 gün alıyor"
Ayakkabıların her deriden olabileceğini, körüklü çizmelerin yapımında sadece
iki yaşında dana derisinin kullanıldığını anlatan Öter, içerisindeki derinin
de özel bir işlemden geçtiğini söyleyerek, şöyle devam etti:
"Meşe ağaçlarının kozalaklarının dibindeki tırtır dediğimiz malzeme un
yapılıyor. Çizmenin içindeki deriyi de o unun içine yatırıyoruz. Efeler çıplak
bacakla giydiği için sağlığına zarar vermesin diye kimyasal hiçbir malzeme kullanılmıyor.
İki kat deri birbirine yapıştırılarak parçalar birbirine dikiliyor. Sonra kalıba
çekiliyor. Bacak kalıbında bir gün duruyor. En son kalıptan çıkarılıyor ve körükleri
yapılıyor. Sonra yine iki gün kalıpta bekliyor. Kuruyor ve müşteriye veriliyor."
Öter, çivilerin ve kullanılan diğer malzemelerin tamamen doğal olduğunu ve bir
çift çizme yapımının yaklaşık 10 gün sürdüğünü söyledi.
Yörük kültürünün olmazsa olmazı körüklü çizmeler
Tamamen kişiye özel üretim yaptığını da aktaran Öter, sözlerini şöyle sürdürdü:
"İki kişinin de ayağı 42 olabilir ama bacak uymuyor o yüzden tamamen kişiye
özel siparişle yapıyorum. Ölçü alıyorum. Türkiye'nin her yerinden gelen var.
Yörükler pazar günleri Yörük Bayramı tertipliyor. O günler için siparişlerim
oluyor. Ege Üniversitesi folklor ekipleri istiyor, kostümcüler istiyor. Yörük
kültürünün olmazsa olmazıdır körüklü çizmeleri. Çok güzel bir meslek, eskiden
ilkokulu bitiren çocuklar çırak olarak veriliyordu ama şimdi kimse gelmiyor.
Ege Üniversitesi folklor ekipleri istiyor. Siparişlere yetişemiyorum, talep
çok. 124 çift siparişim var 2022 Nisan sonuna kadar doluyum."
"10 kişiye yetecek iş var"
Artık yerel giysiler giyenlerin neredeyse kalmadığını ve bir dönem talebin
tamamen bittiğini anlatan Öter, şunları kaydetti:
"Ölmeye yüz tutmuş haldeyken son 8 yıldır Ege'nin Yörük köylerinin dernekleri
sipariş veriyor. Deveciler var, zeybekler var, efe grupları, üniversitelerin
dans grupları tarafından büyük rağbet görüyoruz. Şu an 10 kişiye yetecek iş
var. Avrupa'da Türk günü için özel sipariş veriyorlar. Amerika'da Türk günleri
düzenleniyormuş özel günler için sipariş veriyorlar. Her milletin kendine has
çizmesi var bu körüklü çizme tamamen bize ait. Rusların arkadan fermuarlı, Fransızların
arkadan bağcıklı ama bu körüklü çizme tamamen bize has. Avrupa'dan çok müşterim
var. Danimarkalı bir kadın yaptırdı. Altını takunya gibi istedi. İsmimi de altına
yazmamı istedi. Danimarka'ya gittiğimde şu ustaya yaptırdım, diyeceğim dedi."