Sıfır atıkta depozito dönemi: Ocakta üreticilere temmuzda vatandaşlara açılıyor
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, geri kazanımı teşvik edecek, çevre kirliliğini daha da azaltacak uygulama altyapısı için 'Depozito Bilgi Sistemi' kurdu. 1 Ocak'ta üreticiler, ürünlerini sisteme kayıt edecek. İlk etapta piyasaya sürülecek depozitolu ürünler 0,1-3 litre arasındaki metal, cam, alüminyum ürünlerden oluşacak.<
İLK 0,1-3 LİTRE ARASI
Atık ürünlerin iade sistemi kamu özel iş birliğiyle kurulurken, tüm atıkların geri dönüşümü üç aşamada tamamlanacak. İlk aşamada 0,1-3 litre arasında olan metal, cam, alüminyum kaplardaki içecekler, depozito iade sistemine tabi olacak.
Burada da uygulamanın hangi içecek grubuyla başlayacağına karar verilecek. İçecekler öncelikli olmak üzere belirlenecek diğer ambalajlı ürünler, depozito yönetim sistemi kapsamına alınacak. Ambalaj etiketlerinde görünür, okunaklı ve kolay silinmeyen, bozulmayan 'depozitoludur' ibaresi konularak, sisteme özgü barkodlar kullanılacak.
İZMARİTE KADAR
Temizlik malzemeleri, tarım ürünlerinin kapları, 5'lik su şişeleri sonradan devreye girecek. Halk sisteme alıştırıldıktan sonra kapsam genişletilecek. Öyle ki sigara izmaritlerine kadar sistem yaygınlaştırılacak.
Yetkililer, "Örneğin meşrubatta büyük firmalar hazır olduğunda sistem başlayacak. Öncelikle ellerindeki mevcut ürünlerin bitirilip, sistemle uyumlu etiketli ürünleri piyasaya sürmeleri için kendilerine zaman tanınacak. Ama yılın ikinci yarısı itibariyle artık uygulama başlamış olacak" bilgisini paylaştı.
MAKİNALAR KURULACAK
Bakanlık, sektörle birlikte depozito makinalarının konulacağı ortak noktaları belirlemeye çalışıyor. Her bir marketin önüne makina koymak yerine, en verimli ve tüketicinin en kolay ulaşabileceği yerlere AVM'ler, meydanlar, metro giriş çıkışlarına bu makinaların yerleştirilmesi planlanıyor.
KAZANIM BEDELİ NE ZAMAN ÖDENECEK?
Her bir şişeli, kutulu ürün için firmalardan önden geri kazanım bedel mi alınacağı yoksa yıl sonlarında her bir firmanın toplanan atık ambalajı kadar mahsuplaşma mı yapılacağı kararının henüz verilmediğini belirten yetkililer, hangi üründen ne kadar depozito alınacağının da belli olmadığını söylediler.
Sistem böyle işleyecek
YA PUAN YA İNDİRİM
Tüketici, su, süt, meyve suyu, gazlı içecek, alkollü içecek alırken depozito ücreti ödeyecek. Aynı şekilde oteller, restoranlar, cafelar, pastaneler de bu tür içecek aldıklarında firmalara depozito bedeli verecek.
ETİKETİYLE KUMBARAYA
Tüketici ürünü tüketip, kapağı ve etiketiyle, kirletilmeden, içine herhangi başka malzeme doldurmadan iade makinasına atarak puan toplamaya başlayacak. Örneğin bir su şişesi kapağı, etiketiyle boş olarak makinaya atılacak. Atan kişinin hesabına sistem puan yazacak ya da marketlerde indirim kazanacak.
UYANIKLARA ÖNLEM
Hile yapılmak istense bile makina bunu kabul etmeyecek. Çünkü makina o şişenin üzerindeki etiketi okuyacak, ağırlığını tespit edecek. Ürünün hangi firma tarafından üretilmiş, kaçlık bir şişe olduğunu tespit edip, sisteme işleyecek.
Bir kişi pet şişeyi çöpe atsa bile arkasından biri toplayıp, atık makinasına götürecek. Firmalar, burada en önemli noktanın ambalajların kirlenmeden makinaya gelmesi olduğunu belirterek, böylece bu ürünleri temizlemek için ekstra su ve enerji harcanmasına gerek kalmayacağına da dikkat çekiyorlar.
1.3 milyon varil petrol tasarrufu
Depozito uygulaması sağlayacağı ekonomik tasarruf büyüklüğü ile de kritik. Buna göre ilk aşamasında 1 milyon 250 bin varil petrol, 441 milyon kilowatsaat enerji tasarrufu sağlanacak. Atmosfere 20 bin 600 ton daha az sera gazı salınacak. Uygulama başlangıcı ile birlikte gerek depozito yönetim sistemi dahilinde gerekse de daha önce belirlenmemiş iş kollarının ortaya çıkmasıyla 7 bin kişiyle başlayıp 12 bin kişiye istihdam oluşturacak.
Yasemin Asan