Dana Bayramı, Tekke ve Zaviyeler Kanunu ile yasaklanmış
Afrikalılar Kültür Dayanışma ve Yardımlaşma Derneği (AFRO TÜRK) Başkanı Mustafa Olpak, Afro Türkler'in 1880'li yıllardan bu yana kutladığı İzmir'e özgü Dana Bayramı'nın, 1924 yılında çıkarılan Tekke ve Zaviyeler Kanunu ile yasaklandığını söyledi.
İzmir'de düzenlenen Türkiye Küçük Millet Meclisi'nde (TkMM) konuşan Olpak, Osmanlı döneminde 26 Mayıs günleri kutlanan Dana Bayramı'nın kendilerine özgü bir bayram olduğunu, ancak yasaklama yöntemiyle unutturulduğunu iddia etti. Dana Bayramı'nın hangi yıl başladığını bilmediklerini aktaran AFRO TÜRK Başkanı Mustafa Olpak, hangi yıl sonlandırıldığını çok iyi bildiklerini kaydetti. 2009 yılından bu yana bayramı tekrar yaşatmaya çalıştıklarını anlatan Olpak, "1924 yılında Tekke ve Zaviyeler Yasası'yla ne alâkası varsa Dana Bayramı resmen yasaklanıyor. O gün bugündür kutlanmıyor. 2007 yılında derneğin kurulmasıyla tekrar başlattık." diye konuştu.
2008-2011 yıllarında atalarının bu geleneğine sahip çıkmaya çalıştıklarını ifade eden Olpak, "Maalesef Dana Bayramı kimse tarafından bilinmez, çünkü hiçbir yerde yazmaz. Takvimde, arşivde, albümlerde hiçbir şekilde belirtilmez. Büyüklerimizden duyduğumuz bilgiler üzerine konuyu araştırdık. Tekke ve Zaviyeler Kanunu ile yasaklanmış. O kadar unutturulmuş ki sıfır. Bize soruyorlar, 'Dilinizi, geleneklerinizi, oyunlarınızı biliyor musunuz?' diye. Rengimizin dışında hiçbir şey hatırlamıyoruz. Sizden daha Türküz ama âdetlerimizi unutturmuşlar." şeklinde konuştu.
Dernek olarak Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay'ın desteğiyle 2009 yılından itibaren Dana Bayramı'nı kutlamaya başladıklarını aktaran Mustafa Olpak, İzmir'de Çimentepe, Eşrefpaşa, Ballıkuyu ve Torbalı Hasköy gibi yerlerde Libya kökenlilerin oldukça yüksek sayıda olduğuna dikkat çekti. Olpak'ın verdiği bilgiye göre yine Karabağlar Çamlık'ta hatırı sayılı oranda siyahi nüfus bulunuyor. Hattâ Eşrefpaşa'daki Bayramyeri semti, Dana Bayramı'nın kutlandığı ilk yer olarak biliniyor.
Dana Bayramı'nın hangi tarihte başladığı bilinmemekle birlikte 1880 yılından itibaren İzmir basınında vilayet haberleri bölümünde, Hizmet gazetesinde yer almaya başladığını aktaran Olpak, "19. ve 20. yüzyıl başlarında ilgi gören Dana Bayramı, 5-15 bine yakın izleyici çekiyormuş. 1. Dünya Savaşı'ndan sonra gösterişli konumunu yitiren bayram, özellikle Cumhuriyet döneminde yasaklamayla beraber unutulup gitmiş. Biz de unutmuşuz. Dana Bayramı İzmir'e has, yerel yönetimler sahip çıktıkları oranda bizler de o kültürü bundan sonra öğreneceğiz." diye konuştu.
DANA BAYRAMI
Olpak'ın açıklamalarına göre Dana Bayramı, yalnızca İzmirli siyahlara özgü dini ve kültürel şenlik. Üç cuma devam eden bayramın ilkine Dellal, ikincisine Peştamal, üçüncüne Dana Bayramı denirdi. Bu bayramları 'godya' ya da 'gudye' adı verilen, siyahların önde gelenleri yönetirdi. Baharı karşılama ritüelinde kutlanan bayramı, genellikle ihtiyar kadınlar yönetirdi. Godyaların sihirli güçleri olduğuna inanılır, çeşitli tütsüleme işlemleri yaparlardı. Bu tütsüleme işlemine 'Arap tütsüsü' denirdi. Godyaların bir işlevi de gerek törenler sırasında gerek başka durumlarda cezbeye tutulanı, yani kendinden geçeni, bu halinden dualar, efsunlar okuyarak kurtarmaktı. Godyaların, yılan ve zehirli böceklerin sokmalarına karşı 'şerbet verme', yani bu hayvanların zehirlerini etkisizleştirme gücüne sahip olduklarına da inanılırdı. Bu sebeple Dana Bayramı, tekke ve zaviyelerin kapatılmasına ilişkin kanuna dayanılarak yasaklandı. Torbalı çevresindeki köylerde, 1950'lere kadar gizlice sürdürüldü.