Devlet bilgiyi 'İSTEDİĞİNE' vermiş
TESEV'in yaptığı araştırmaya göre bilgi edinme hakkının hayata geçirilmesinde kurum yöneticilerinin büyük etkisi bulunuyor.
Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etütler Vakfı (TESEV), yaklaşık 1,5 yıl önce yürürlüğe giren Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun uygulamaya yansıması konusunda kapsamlı bir saha araştırması yaptı. ?Vatandaşın Bilgi Edinme Hakkı Projesi'yle ilgili araştırma kapsamında İstanbul, Ankara ve İzmir başta olmak üzere 13 pilot ilde kamu kuruluşlarından çevre, bütçe, altyapı, ulaşım, imar, sosyal hizmetler gibi konularda bilgi istendi. Valilik, belediye, il sağlık müdürlüğü, il çevre müdürlüğü, sosyal hizmet müdürlüğü, Sahil Güvenlik Komutanlığı gibi kurumların soruları cevaplandırma durumuna göre yapılan değerlendirmede bilgi edinme hakkının en iyi Eskişehir, Sivas ve Erzurum'da kullanıldığı tespit edilirken, başarı puanlamasında Adana ve Konya sınıfta kaldı. Araştırma sonuçları, bilgi edinme hakkının hayata geçirilmesinde, kurum yöneticileri ve bilgi edinme birimi yetkililerinin konuya verdikleri önemin büyük bir etkisi olduğunu ortaya çıkardı. Birçok kurum kendilerine gelen bilgi edinme başvurularının tamamına zamanında ve tatminkar cevaplar verirken, bazı kurumların başvurulara hiç karşılık vermemesi ya da geç veya eksik cevaplar vermesi dikkat çekti. Çevreyle ilgili başvurularda Gaziantep, Diyarbakır, Eskişehir ve Erzurum çevre müdürlükleri bilgi edinme başvurularının tamamını cevaplarken Ankara'da ise İl Çevre Müdürlüğü'nün başvuruları dikkate almadığı ortaya çıktı. Sosyal Hizmet müdürlüklerine yapılan başvurularda ise Ankara tam puan alırken, Antalya'da sorulara hiçbir karşılık verilmediği gözlendi. Saha araştırması kapsamında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına; öğrenci, akademisyen, sivil toplum örgütü temsilcileri ve serbest meslek mensupları aracılığıyla bilgi edinme başvuruları yapıldı. Büyükşehir belediyeleri, valilik, il çevre müdürlüğü ve Sahil Güvenlik komutanlıklarına, "2004 yılı içinde ilimizde verilen çevre cezaları ve bu cezalar karşılığı sağlanan tahsilat oranı nedir?" sorusu yöneltildi. Başvuranlar bilgi edinme hakkından yararlanarak belediyelerden oturulan binanın iskan ruhsatı olup olmadığı konusunda bilgi talebinde bulunurken, belediye ve il afet koordinasyon merkezlerine, "Bulunduğum bina kaç şiddetinde depreme dayanıklıdır?" sorusu yöneltildi. Belediye otobüs işletmelerine de şu ilginç soru yöneltildi: "Özürlü bir akrabam bizde kalacak. Kendisine kenti gezdirmek istiyorum. Belediyenizin toplu taşıma araçlarında özürlülere sağlanan imkanlar nelerdir? Evime en yakın güzergahtan geçen böyle bir otobüsünüz var mıdır? Varsa güzergah, durak yeri ve saatlerinin bildirilmesi."
Araştırmada kamu kurum ve kuruluşlarına internet vasıtasıyla toplam 890 soru yöneltildi. Vatandaşın sorusuna zamanında ve tatminkar cevap verme bakımından yapılan başarı sıralamasında 87 puan alan Eskişehir birinci gelirken, Sivas 83, Erzurum 82 puan alarak başarılı iller arasında yer aldı. Verilen cevaplara göre 26 puanda kalan Adana ile 45 puan alan Konya bilgi edinme uygulamalarında başarısız oldu.
Valiliklere yapılan bilgi edinme başvurularında zamanında ve tam cevap verme açısından 94 puanla Ankara Valiliği birinci gelirken, bunu 93 puan toplayan Sivas Valiliği izledi. Başvurularının büyük kısmına cevap veremeyen Trabzon Valiliği 13 puanla son sırada yer aldı. Adana ve Konya valilikleri de 50 puanın altında kaldı. Büyükşehir belediyelerinde sırasıyla Erzurum, Antalya ve Eskişehir büyükşehir belediyeleri en başarılı 3 il oldu. Adana, Gaziantep, Konya ve Ankara belediyeleri ise bilgileri geç ve eksik verdikleri için düşük puanda kaldı. Bilgi edinme başvurularına zamanında ve yeterli cevap veren Antalya, İstanbul, Trabzon ve İzmir Sahil Güvenlik Komutanlıkları ise başarı değerlendirmesinde tam puan aldı. Araştırmanın sonuç bölümünde 24 Nisan 2004 tarihinde yürürlüğe giren Bilgi Edinme Hakkı Kanunu'nun uygulamasına ilişkin bulguların gelecek için ümit verici olduğu belirtilirken, vatandaşın bilgi talebinin yoğunlaşması ve kamu kurumlarının duyarlılığının artması gerektiği vurgulandı.
Bilgi edinmek isteyenler en fazla Milli Eğitim Bakanlığı'na sordu
Bilgi Edinme Hakkı Kanunu çerçevesinde en fazla sorunun Milli Eğitim Bakanlığı'na (MEB) sorulduğu bildirildi. MEB'e 2005'in ilk 8 ayında 40 bin 370 kişi başvuruda bulundu.İnternet üzerinden bakanlıkların resmi sitelerine giren binlerce kişi, merak ettikleri konuları Bilgi Edinme Hakkı Kanunu sayesinde kısa sürede öğreniyor. Bilgi edinmek için yapılması gereken tek şey; bakanlıkların resmi sitelerine girmek ve bilgi edinme butonuna tıklamak. Açılan sayfada kişinin 'gerçek mi', 'tüzel mi' olduğu soruluyor. Bu kısmı cevaplayan vatandaşlar, dilekçe kısmına ilk önce isim ve soyadını yazıyor. Bu sıralamayı adres, TC kimlik no, başvuruya hangi yolla cevap istendiği, elektronik posta adresi takip ediyor. İstenilen bilginin yazılıp gönder tuşuna basılmasıyla işlem tamamlanıyor. Bilginin karşı tarafa gittiği anında ekranda görülüyor. Bakanlıkların bilgi edinme servisleri, en fazla 15 gün içinde geri dönüş yapıyor.
Geçmiş yıllarda basit bir bilgiye ulaşabilmek için bile Ankara'ya kadar gitmek zorunda kalındığını belirten Ahmet Aydın, kanun sayesinde bilgilere rahat ulaşılabildiğini söyledi. Vatandaşların demokratikleşme hakkını kullanmaya başladıklarını söyleyen Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Tatlıdil, "Vatandaşlar vermiş olduğu verginin karşılığında devletten aldığı birtakım hizmetlerle ilgili bir şeyler soruyorsa burada bir Avrupalılık vardır. Bana göre oldukça olumlu bir gelişme." diyor. Kamu Emekçileri Sendikası (Kamu-Sen) İzmir İl Başkanı Sami Özdemir ise bilgi edinme sayesinde kişilerin otokontrol sistemini devreye sokabildiklerini kaydediyor. Hangi bakanlıklara kaç kişi başvurdu: Milli Eğitim Bakanlığı: 2005 yılının ilk 8 ayında 40 bin 370, İçişleri Bakanlığı: 2004 yılında 6 bin 168, 2005 yılının ilk 8 ayında 17 bin 842, Adalet Bakanlığı: 2005 yılının ilk 8 ayında 5 bin 788, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: 2005 yılının ilk 8 ayında 5 bin 414, Milli Savunma Bakanlığı: 2005 yılının ilk 8 ayında 3 bin 563, Sağlık Bakanlığı: 2005 yılının ilk 8 ayında 3 bin 121, Başbakanlık: 2004 yılında 2 bin 532, Kültür ve Turizm Bakanlığı: 2004 yılında bin 202, 2005'in ilk 8 ayında bin 26, Ulaştırma Bakanlığı: 2004 yılında 295, 2005 yılının ilk 8 ayında 326 başvuru yapıldı. Bunlardan 282'si tüzel kişi.
zaman