Köşk'ün 'kıymetlileri' kaybolmayacak
Şule Türker
Çankaya Köşkü'ndeki değerli tablolar Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün eşi Hayrünnisa Gül gözetiminde yenileniyor. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemine ait yaklaşık bin tablo, Mimar Sinan Üniversitesi tarafından son teknoloji kullanılarak renove ediliyor.
Çankaya Köşkü'nün kimi depolarda unutulmuş, kimi bakımsızlıktan ya da uygunsuz koşullar nedeniyle hasar görmüş milyonlarca dolar değerindeki tablolarının kaderi, yaklaşık iki yıldır süren hummalı çalışmalar sonucu değişiyor... Hayrünnisa Gül'ün himayesine aldığı ve laboratuvar haline getirilen Pembe Köşk'te başlayan çalışmalar, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nde, tablo renovasyonu alanında dünyanın en iyilerinden olan Hollanda Kraliçesi'nin ekibi ve Türk uzmanlar tarafından sürdürülüyor.
Fransız Ressam Gerome'un “Zeybekler” isimli tablosu, ünlü ressam Pierre Auguste Cot'un, bir başka versiyonu Metropolitan Müzesi'nin girişinde sergilenen “İlkbahar Zamanı” isimli eseri; açık artırmalarda en ucuz tablosu 20 milyon civarında satılan Rus donanma ressamı Ayvazovsky'nin birçok resmi, bu çalışmalarla yenilenen ve yeniden sanat tarihine kazandırılan eserlerden sadece bir kaçı.
Hollanda Kraliyet Ailesi'nden büyük destek
Hayrünnisa Gül, iki yıl önce başlayan çalışmalar kapsamında bugüne kadar yapılanları, MSGÜ Bomonti Kampusü'ne davet ettiği bir grup gazeteciye ayrıntıları ile aktardı. Türk ve dünya sanatı için değer biçilemez öneme sahip eserlerin durumunu gören Hayrünnisa Gül, tabloların yenilenerek yeniden sanata kazandırılması için kolları sıvamış. Cumhurbaşkanı Gül'ün talimatı ile ilk olarak depolar düzenlenmiş, ısı nem sistemi oluşturulmuş. Tabloların renovasyon çalışmaları için ilk olarak Türkiye'de konunun uzmanları aranmış. Bu aşamadan sonra yaşananları Hayrünnisa Gül şöyle anlatıyor
“Tabloların çoğu dökülmüş durumdaydı. Geçen yıl Hollanda ziyaretimiz sırasında Rijks Müzesi'ni (Kraliyet Müzesi) ziyaretimizde, Amsterdam Üniversitesi ile bağlantılı olarak çalışmalar yürüttüğünü, bu alanda saygın ve öne çıkan bir müze olduğunu tespit ettik. Bu işi onlarla yapmaya karar verdik. Uzman tablo restoratörü Barbara Schoonhoven'den, tarihi ve sanatsal değeri yüksek 43 tablo ile ilgili detaylı inceleme raporu istedik. Pembe Köşk'te bir laboratuvar oluşturduk. Raporların tamamlanmasının ardından Rijks Müzesi tarafından görevlendirilen dört tablo restoratörü ve iki çerçeve restoratörü, tablo ve çerçeve konservasyonu çalışmalarına Köşk'te başladılar. Dört ay süren çalışmalar sonucu 43 eserin konservasyonu ve dış etkilere karşı güçlendirilmesi yapıldı.”
Radyo frekansı ile tablolar takip ediliyor
Hayrünnisa Gül, çalışmalar kapsamında, yeni bir uygulamanın da hayata geçirildiğini aktardı:
“Köşk'ün envanterde yer alan tablolara radyofrekanslı kimliklendirme (RFID) yapıldı. Tabloların arkasına RFID etiketleri uygulandı. Böylece artık bir tablo neredeyse biliyoruz. Kaybolma riski ortadan kalkmış oldu. Ayrıca tablolar için iPhone-iPad uygulaması yaptık. Tüm Köşk personeli iPad ya da iPhone'dan tablolara ilişkin bilgilere anında ulaşabiliyor.” Gül, Çankaya Köşkü'nün konuklarının rehber olmadan tabloları izlerken hikayesini de öğrenebilecekleri bir sistem oluşturulması için çalışıyor. Köşk'te tabloların taşınması da artık farklı şekilde yapılıyor. Hayrünnisa Gül, bu konuda da yine ilk olan çalışmayı şöyle anlattı: “Tablolar gerektiği gibi taşınmadığında zarar görebiliyor. Köşk'ün tabloları artık 'turtle ' denilen sistemle paketlenip, taşınıyor. Bu Türkiye'de ilk bizde olan bir sistem. Ayrıca Köşk'te bir de ekip oluşturduk. Tabloya nasıl dokunulur, nasıl paketlenir, nasıl taşınır bunların eğitimini aldılar.”
Köşk'teki çalışmalar sadece tablolarla sınırlı değil. Değerli tüm objeler, eşyalar Hayrünnisa Gül'ün gözetiminde elden geçirilmiş ve geçirilmeye de devam ediyor. Parlatılması için gönderilip, maalesef nikel kaplanan saf gümüş yemek takımlarından tutun kırılmış, torba içinde saklanmış porselenlere kadar hepsi uzmanları tarafından orjinaline uygun hale getiriliyor. Bu çalışmalar sırasında altın ve gümüş tüm değerli objeler sınıflandırılmış. Yakında bu değerli objelere de tablolara uygulanan RFID sistemi uygulanacak. Böylece tıpkı tablolar gibi, Köşk'ün tüm eşyalarının nerede olduğu bilinecek.
Gül çiftinin sürprizi
Köşk'ün tabloları konusunda bir kitap çalışması yapıldığını da anlatan Gül, “Bin civarında eser var, 250'si bu kitapta olacak” dedi. Osmanlı dönemine ait tablo sayısının 70-80 civarında olduğunu, 58 eserin de Cumhuriyet dönemine ait olduğunu belirten Gül, “yeni dönem eserler olmayacak mı?” sorusuna “Güzel sürprizlerimiz olacak” cevabını verdi.
Mimar Sinan'la işbirliği
Tabloların konservasyon çalışmalarının devamında restorasyon çalışmalarının ise Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi'nde yürütülmesine karar verdiklerini ve bu amaçla geçtiğimiz Temmuz ayında üniversite ile bir protokol yaptıklarını da anlatan Gül, “Üniversitenin sahip olduğu teknik özellikler, bünyesinde yüksek Tablo Restorasyonu Stüdyosu'nun bulunması ve restorasyon için gerekli donanım ve teknolojiye sahip olması, bu tercihimizde etkili oldu. Ayrıca üniversitede görev yapan akademisyenlerin Hollanda Rijks Müzesi'nin tecrübe ve restorasyon tekniklerinden yararlanması da amaçlandı. Bu sene ilk öğrencilerini alacak olan Türkiye'nin ilk Tablo Restorasyon bölümünün de Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi bünyesinde birkaç yıl önce kurulmuş olması da bu kararımızda etkili oldu” diye konuşuyor.