Emeklilikte 'standart' devrimi

Emekli Sandığı, Bağ - Kur ve SSK tek çatı altında toplandı. Şimdi bu kurumların üyeleri arasında aylık bağlama oranı, prim ödeme günü gibi farklılıkların ortadan kaldırılması gündemde. Reformun ikinci ayağını oluşturan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı'nın ise gelecek hafta yasalaşması bekleniyor. Öngörülen yürürlük tarihi ise 1 Ocak 2007

Emeklilik ve zorunlu sağlık sigortası sisteminde devrim niteliğinde değişiklikler öngören sosyal güvenlik reformunda çok önemli bir adım daha geçildi. TBMM'de kabul edilen reform yasasıyla Emekli Sandığı, Bağ - Kur ve SKK tek çatı altında toplanarak, 'sistemi standart kurallara bağlama' yolunda ilk somut düzenleme yapıldı.

İzleyen adım, bu kurumların üyeleri arasında aylık bağlama oranlarından prim ödeme gün sayısına kadar emeklilik koşullarını etkileyen farklılıkların ortadan kaldırılması olacak.

Sosyal güvenliğin bütçede yarattığı yaklaşık 25 milyar YTL'lik gediğin kapatılmasını hedefleyen ve IMF'nin yeni stand by için önkoşul saydığı reform paketi, başta emeklilik yaşı ve aylıklar olmak üzere önemli noktalarda CHP'nin eleştirilerine hedef oluyor.

Dev kurumlar birleşti
Reformun birinci ayağını oluşturan SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'nı tek çatı altında toplayan 'Sosyal Sigortalar Kurumu Yasa Tasarısı' önceki akşam TBMM Genel Kurulu'ndan geçti. Böylece 50 yıllık geçmişi olan Emekli Sandığı ve SSK ile 35 yıllık Bağ - Kur tarihe karıştı.

Üç dev kurumu Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) adı altında toplayan yasa ile sigortalıları sağlık hizmetlerinden emekliliğe kadar birbirinden farklı muameleye tabi tutan uygulamalara son verecek Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı'nın da zemini hazırlandı. Gelecek hafta ele alınacak ikinci tasarıyla artık sigorta primleri tek elden toplanacak ve tüm sigortalılar için tek bir emeklilik sistemi getirilecek.

Alacak - borç birleşecek
Tek çatı düzeninde SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'nın merkez ve taşra teşkilatlarında kadrolu olarak görev yapan personel, mal varlıkları, hizmet binaları, demirbaş ve taşıtları, alacakları, hakları, borçları, iştirakleri, dosyaları, yazılı ve elektronik ortamdaki her türlü kayıtları ve diğer dokümanlar kuruma devredilecek.

Devredilen kurumların üst düzey yöneticilerinin görevleri sona erecek ve Çalışma Bakanlığı Müşavirliği kadrolarına atanacaklar.
İhtiyaç duyulmayan taşınmazlarının özelleştirilmesi öngörülen kurum Kamu İhale Kanunu'na tabi olmayacak. SGK; yönetim kurulu, genel kurul ve başkanlıktan oluşacak.

SGK, "Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü, Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü, Primsiz Ödemeler Genel Müdürlüğü, Hizmet Sunumu Genel Müdürlüğü, Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı ile Aktüerya ve Fon Yönetimi Daire Başkanlığı" gibi ana hizmet birimlerini bünyesinde toplayacak.

Çalışma hayatı ve sağlık sistemindeki yenilikler:
Tek prim: Yüzde 33.5
Reformun ikinci ayağını oluşturan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasa Tasarısı'nın gelecek hafta yasalaşması bekleniyor. Tasarıyla çalışma hayatında gerçekleşecek radikal değişiklikler şöyle:

Tüm çalışanların maaşları üzerinden ödenecek prim oranları yüzde 33.5'de eşitlenecek.
Yasa yürürlüğe girmeden önce sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar için prim günü sayısı ve emekliye ayrılma yaşı değişmeyecek. Buna göre şu anda aktif sigortalı olan kadınlar mevcut düzenlemede olduğu gibi 58, erkekler de 60 yaşını doldurduklarında emekli olabilecekler. 'Kademeli geçiş' düzenlemesiyle daha önce hak kazananlar bu yaşlardan önce de sigortalı olabilecekler.
Emekli Sandığı ve Bağ-Kur'lular da eskiden olduğu gibi 9 bin gün, SSK'lılar da 7 bin gün prim ödeme koşulu yerine getirildiğinde emekli olabilecek.

İş hayatına yasa yürürlüğe girdikten sonra başlayanlar için emeklilik yaşı 2036'ya kadar değişmeyecek. Ancak emekli aylığından yararlanmaları için en az 9 bin gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemeleri gerekecek.

Emeklilik yaşı kademeli artacak

Emeklilik yaşı 2036'dan itibaren kademeli olarak artırılacak, 2048'de kadın ve erkek için eşitlenerek 65 olacak.
Yasayla 'yarım zamanlı / part-time' ya da 'mevsimlik' çalışanlar için 4 bin 500 gün olan prim ödeme gün sayısı 2036'dan itibaren 5 bin 400'e çıkacak. Ancak 5 bin 400 günlük prim ödeme gün sayısını tamamlayanlar genel yaş haddine 3 yıl ekleyerek yaşlılık aylığı alabilecek.

Emekli olmak için gerekli prim gün sayısı 7 binden 9 bine yükseltilirken, geçiş kademeli olacak. Emekliliğe esas prim gün sayısı 2007'de işe girecekler için 7 bin yerine 7 bin 100 gün olacak. 2008'den itibaren her yıla 100 gün daha eklenecek. 9 bin gün, 20 yılda ve her yıla 100 gün eklenmek suretiyle 2050'de fiili olarak uygulanacak.

Aylık bağlama oranları eşitlenecek

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu, ilgili raporlarla meslekte kazanma gücünün en az yüzde 10 oranında azaldığı tespit edilen sigortalılar, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanacak.

Çalışma gücünün üçte ikisini veya iş kazası, meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün yüzde 60'ını kaybedenler malullük sigortasından yararlanabilecek.

Malullük sigortasından yararlanmak için gerekli çalışma süresi 10 yılda eşitlenecek. Mevcut düzenlemede bu süre Emekli Sandığı'nda 10, SSK ve Bağ-Kur'da 5 yıl olarak uygulanıyor.

Düzenlemeyle emekli aylıklarında çalışma yılı ve dönemine göre değişen düzeylerde azalmalar görülecek. Emekli aylıkları halen Emekli Sandığı'nda yüzde 3, SSK ve Bağ-Kur'da yüzde 2.6 olan yıllık emekli aylığı bağlama oranı ile belirleniyor. Tasarı yasalaştığında aylık bağlama oranları tüm sigortalılar için eşitlenecek.

Bu oranlar 2016'ya kadar her 360 gün için yüzde 2.5, 2016'dan sonra ise yüzde 2 olarak uygulanacak. Yani emekli aylığı, kabaca, ücretin, çalışılan her yıl için yüzde 2'si dikkate alınarak hesaplanacak. Örneğin, 2016'dan sonra 40 yıl çalışarak prim ödeyen birisinin emekli aylığı, kabaca "40 X yüzde 2= Çalışırken alınan aylığın yüzde 80'i" formülüyle hesaplanacak.

Düzenlemeyle SSK ve Bağ-Kur'lu belediye başkanları, emekli olduklarında, Emekli Sandığı'ndan emekli olan emsalleri gibi temsil ve makam tazminatı alacaklar.

Tasarıyla ölüm geliri ve aylığı bağlanması için eşinden muvazaalı (danışıklı) şekilde boşananlara ilk kez düzenleme getirilecek. Boşandığı halde boşandığı eşiyle birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilecek. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar geri alınacak.

18 yaş çıtası uygulanacak

Türkiye'de ikamet eden herkes zorunlu olarak Genel Sağlık Sigortalı (GSS) olacak. Yurdışında yaşayan Türk vatandaşları ile yabancı ülke vatandaşları da Türkiye'de bir yıldan fazla kesintisiz kalacaklarsa GSS kapsamına girecek.

GSS kapsamına giren ve kendi adına veya bir işverene bağlı olarak çalışan herkes prim ödeyecek. Sigortalının çalışmayan, gelir veya aylık almayan eşi, 18 yaşından küçük çocukları ile anne ve babası da GSS'den yararlanabilecek.

Anne ya da babası sigortalı olmayan ya da prim ödemeyen çocukların primleri devlet tarafından ödenerek 18 yaşına, eğitimleri devam ediyorsa 24 yaşına kadar GSS'li olması sağlanacak.

SSK, Emekli Sandığı iştirakçilerinin maaaşları üzerinden 12.5 (yüzde 5'i sigortalı tarafından ödenecek), Bağ-Kur'luların ise bulunduğu basamak üzerinden yüzde 12.5 oranında GSS primi kesilecek.

Yeşil kart uygulması tarihe karışacak. Ödeme gücü olmayanların primleri devlet tarafından ödenecek.
Çocuğu olmayan kişinin 23 yaşından büyük 39 yaşından küçük olması halinde, 2 kez tüp bebek tedavi masrafları kurum tarafından karşılanacak.

Sağlıkta basamak sistemi geliyor

Prim borcu olanlar ve son 1 yıl içinde 30 gün primini ödemeyenler sağlık hizmetlerinden yararlanamayacak. Mevcut mevzuata göre prim ödeme zorunluluğu sağlık primi ödemeyen Emekli Sandığı iştirakçilerinde aranmıyordu. SSK'lılarda 90 gün, Bağ-Kur'lular da ise 240 gün prim ödenmemesi durumunda sağlık hizmeti alınamıyordu.

Sağlık hizmeti sunucuları üç basamak halinde sınıflandırılacak. GSS'li herhangi bir rahatsızılğında aile hekimliği sisteminin kurulduğu illerden birinde yaşıyorsa, ilk olarak aile hekimine gidecek. Buradan sevk edilmesi durumunda diğer basamakta yer alan sağlık birimine başvurabilecek.

Yükseköğrenim görmüş 25 yaşından büyük kız çocukları, kendisine bakmakla yükümlü olduğu kişinin sağlık sigortasından yararlanamayacak.

milliyet