Atatürk'ün Samsun yolculuğu bu emrile başladı

Murat BARDAKÇI

Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun yolculuğu bir devlet operasyonu olarak düzenlenmiş, Sultan Vahideddin ile Sadrazam Damad Ferid Paşa gelişmelerden günü gününe haberdar edilmişler, hatta Mustafa Kemal'in Samsun'a tayin emri o devrin resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi'de 5 Mayıs 1919'da yayınlanmıştı. Sultan Vahideddin ile Ferid Paşa'nın imzalarının bulunduğu bu tayin emri, basınımızda ilk defa bugün yeralıyor

Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun yolculuğu ile ilgili olarak ders kitaplarımızda birkaç sene öncesine kadar, çoğu gerçekle alakası olmayan yanlış bilgiler yeralırdı.

Hatalı bilgilerden bazıları yolculuğun "gizli" ve "tehlikelerle dolu" olduğu, Paşa ile arkadaşlarını Samsun'a götüren "Bandırma" adındaki köhne vapurun pusulasının bile bulunmadığı, Karadeniz'de cirit atan İngiliz savaş gemilerine görünmemek için geceleri geminin ışıklarını yakmadıkları ve teknenin kıyıya yakın seyrettiği şeklindeydi.

PADİŞAH HERŞEYİ BİLİYORDU

Halbuki, yolculuk öyle olmamıştı... Gizli falan değildi, bir "devlet operasyonu" şeklinde hazırlanmış, zamanın padişahı Sultan Vahideddin ile sadrazamı Damad Ferid Paşa her aşamada herşeyden haberdar edilmişlerdi. Resmi yazışmalar gizli değil, açık yapılmış ve devletin elindeki en rahat gemilerden olan Bandırma da bu yolculuğa tahsis edilmişti. Hatta, Mustafa Kemal'in Samsun yolculuğunun resmi maksadı olan 9. Ordu Müfettişliği'ne tayini hakkında Sultan Vahideddin ile Sadrazam Damad Ferid ve Harbiye Nazırı yani Savaş Bakanı Şakir Paşalar'ın imzalarını taşıyan emir de 5 Mayıs 1919'da o devrin resmi gazetesi olan Takvim-i Vekayi'de yayınlanmıştı.

Bütün bunlar, Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun dosyasındaki belgelerde ayrıntıları ile yazılı idi ve Samsun evrakı, yani Paşa'nın Samsun yolculuğu ile alakalı bütün belgeler 1919'da İstiklal Savaşı'nın kahramanlarından Kazım Karabekir Paşa'ya intikal etmiş, daha sonra Paşa'nın ailesi tarafından muhafaza edilmişti. Daha önceleri sadece birkaçı yayınlanmış olan belgelerin tamamının kopyalarını Paşa'nın damadı rahmetli Prof. Faruk Özerengin'den 1990'ların başında almış ve hepsine 1998 Kasım'ında çıkarttığım "Şahbaba"da yer vermiştim. Samsun yolculuğu hakkındaki yanlış bilgiler bu yayından sonra doğru hale gelmiş ve ders kitaplarında da değişiklikler yapılmıştı.

Bugün, Mustafa Kemal Paşa'nın Samsun'a çıkışının 96. yıldönümü münasebeti ile, daha önce yayınlamadığım bir belgeye yer veriyorum: Paşa'nın 9. Ordu Müfettişliği'ne tayini hakkında Sultan Vahideddin'in yukarıda sözünü ettiğim emrinin yayınlandığı o zamanın resmi gazetesine...

RESMİ GAZETE'DE YERALDI

Mustafa Kemal Paşa'nın tayin emri Hicri 4 Şaban 1337 ve Rumi 5 Mayıs 1335, yani Miladi 5 Mayıs 1919 tarihli ve 3540 sayılı "Takvim-i Vekayi"nin ilk sayfasında ilk karar olarak yeralıyor ve emirde şöyle deniyor:

"Mülga (lağvedilmiş, kaldırılmış olan) Yıldırım Grubu Kumandanı Mustafa Kemal Paşa, Dokuzuncu Ordu Kıtaatı (kıt'aları) Müfettişliği'ne tayin edilmiştir. İşbu irade-i seniyyenin (padişah emrinin) icrasına Harbiye Nazırı (Savaş Bakanı) memurdur. 29 Receb 1337, 30 Nisan 1335 (30 Nisan 1919). Mehmed Vahideddin (üstte). Harbiye Nazırı Şakir, Sadrazam Damad Ferid".