'Erdoğan'ın sahaya inmesi oyları 4 puan düşürdü'

İrfan Bozan

Türkiye'de siyasi anket şirketlerinin ciddi yanılgı içine düştüğü 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimi'ni en yakın tahmin eden şirket olan ANDY-AR Strateji Geliştirme ve Sosyal Araştırmalar Merkezi 2015 Genel Seçimi'nde de sonucu en yakın bilen şirketler arasında yer aldı. Şirketin yönetim kurulu başkanı Faruk Acar, 'Milli Görüş' geleneğini savunan bir aileden geliyor. İmam Hatip Lisesi mezunu olan Acar AK Parti tabanını da iyi tanıyor. Acar ile son genel seçimlerdeki oy hareketlerini, AK Parti'nin düşüşünü ve HDP'nin yükselişini konuştuk.

Seçimlerden sonra klasik sorudur, sorulur. Sizce seçmen ne mesaj verdi?

AK Parti'nin 13 yıllık bir ikidarın ardından girdiği dördüncü seçimde yüzde 41 oranını koruyor olması bir başarıdır. Onu takip eden iki partinin toplamı ancak yüzde 40 ediyor. Öte yandan 'yüzde 58'leri yakalayabilen, bir önceki seçimde iki kişiden birinin oyunu alan bir partinin dört yıl sonra yüzde 10 gibi bir oyu nasıl eksildi' sorusu sorulunca durum değişiyor. Burada seçmenin mesajı sadece AK Parti'ye değildi. AK Parti'nin dışında gibi görünen AK Parti'nin doğal lideri olan Recep Tayyip Erdoğan'a da mesaj var. Bana şöyle sorarsanız "seçmen AK Parti'ye mi, Erdoğan'a mı mesaj verdi" diye, ben "Erdoğan'a mesaj verdi" derim.

Ne dedi seçmen Erdoğan'a?

Seçmen Recep Tayyip Erdoğan'ın artık Cumhurbaşkanı olarak bu ülkenin akil pozisyonunda olması gerektiği, toplumun diğer kesimlerini de kucaklayan biri olmasını istedi. Siyaseten AK Parti'den uzak olmayan ama diğer kesimleri de dışlamayan bir pozisyonda olması gerektiği mesajını verdi. Bir diğer mesaj ise seçim dönemi boyunca belki Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun kampanyada bir tema olarak kullanmadığı başkanlık döneminin başlamaması ve burada son bulması gerektiğidir. Başkanlık dönemi rafa kalkmıştır. En azından Erdoğanlı başkanlık dönemi rafa kalkmıştır. Çünkü araştırmalarımızda herkes başkanlık sistemini Erdoğan üzerinden tarif ediyor. Dolayısıyla karşıt olunan Erdoğan'ın başkanlığıdır. Yine demokrasi ile özdeşleşmeyen yüzde 10'luk seçim barajının kalması mesajını vermiştir. Seçmen ''baraj kalksın'' dedi.

''Yeni seçmende sosyal demokrat algı yüksek''

Türkiye'de 2002 seçimlerinden bu yana partiler arasında büyük oy kayışları olmuyordu. Bu seçimde durum ne oldu? Yüzde kaçlık bir oy yer değiştirdi?

Yeni seçmen geldi. Türkiye'de yedi yıl önce yüzde 70 - yüzde 30 olan sağ-sol dengesi bugün yüzde 65 yüzde - 35 oranına geldi. Yeni jenerasyonun, yeni seçmenin sosyal demokrat algısının daha yüksek olduğu bir döneme girildi. Seçmen kendisini sağ ya da sol olarak tanımlamıyor olabilir ama an itibariyle sağı topladığımızda 65, solu topladığımızda 35 rakamını buluyoruz. Yeni seçmenler geliyor ve bu seçmen aslında azınlık gibi görünen seçmene eklenti yapıyor. Sağa doğru gelen yeni bir seçmen kitlesinden bahsedemiyoruz.

Yeni seçmen diyerek gençleri kastediyorsunuz değil mi?

Evet gençler.

Peki partiler arasında geçişkenlikler nasıl gerçekleşti?

Geçişkenlikler çok oldu demek zor ama seçimden aylar önce var olan yüzde 20'lik kararsız seçmen davranışı belirleyici oldu. Bunun yarısı AK Parti seçmeniydi. Yüzde 10'luk diğer kesim diğer partiler arasında gitti geldi.

İmam Hatip Lisesi mezunu olan Faruk Acar, AK Parti tabanını yakından tanıyor. [Fotoğraf: Güray Ervin/Al Jazeera Türk]

''AK Parti'den HDP'ye yüzde 4 oy gitti''

AK Parti'nin yüzde 10'u nereye gitti? Buna ilişkin bulgularınız var mı?

Var. Aşağı yukarı bunun 4 puanı HDP'ye gitti. Burası çok net. Seçim dönemi boyunca HDP'nin CHP'den ciddi oranda oy alacağı söylense de böyle olmadı. Güneydoğu sonuçlarını incelediğinizde Kürt ve muhafazakar seçmenlerin AK Parti'den HDP'ye gittiğini gördük. Yüzde 2-3 arası MHP'ye gitti. Diğer yüzde ise diğer partilere dağıldı. Yüzde 1 civarı AK Parti oyu ise CHP'ye gitti. Bu bizim seçimden önce bulduğumuz bir durumdu. 60 yaşın üzeri emekli kesim emekliye maaş vaadi ile AK Parti'den CHP'ye gitti, bunların oranı yüzde 1. Bu da AK Parti'den CHP ye oy gitmez tabusunu yıkan bir durumdu.

HDP'nin oylarının bir kısmı için emanet oy kavramı kullanılıyor. Siz bu tanıma katılıyor musunuz? Gerçekten bir emanet oy söz konusu mu? Söz konusu ise oranı nedir?

HDP'nin kampanyasına baktığınızda genel değerlendirmede "emanet oylarla barajı geçti" demek haksızlık olur. HDP için emanet oy tanımı ''seçmen şans verdi'' açısından yapılıyorsa anlaşılabilir. Seçmen şansı HDP'nin diline verdi. Dilinden tatmin oldu. Bu insanlar "lanet olsun kötü bir partidir yine de vereyim" diyerek vermedi. HDP negatif bir söylemle seçime gitseydi, bu insanlar oy vermezdi. Bu arada HDP'nin AK Parti'ye, özellikle Recep Tayyip Erdoğan'a teşekkürü borç bilmesi gerekir. Çünkü HDP'nin kampanyasını bir anlamda AK Parti yaptı. Özellikle Erdoğan, Demirtaş'ı ve HDP'nin duruşunu hedef tahtasına koyunca her yerde HDP konuşuldu. Görmezden gelinen bir tutum izlenseydi, HDP bu orana ulaşamazdı. Erdoğan karşıtı söylemi bırakan CHP yerine, Erdoğan karşıtı bir partiye ihtiyaç vardı. Bu karşıtlığı Selahattin Demirtaş satın aldı. Bu insanlardaki HDP, AK Parti ile işbirliği yapar korkusunun da engellenmesine neden oldu.

''CHP'nin oyu HDP'ye gitti diyemeyiz''

HDP oylarının içinde daha önce CHP'ye oy vermiş kişilerin oyları var mı?

CHP önceki seçimde yüzde 29 oy aldı da, bugün yüzde 26 aldı değil. CHP daha önce yüzde 26 almıştı, bugün de yüzde 26 aldı. Sayısal olarak baktığımızda CHP'de 300 bin civarı artış olduğunu görüyoruz. AK Parti'deki düşüş 3 milyona yakın. HDP'nin yüzde 13 olmasını sağlayan seçmen daha önce CHP'ye oy vermemişti ama HDP olmasa CHP'ye oy verecek olan seçmendi. "Yeni bir seçmen geliyor" dedik ya bunların bir kısmı belediye seçimlerine yetişti, bir kısmı Cumhurbaşkanlığı Seçimi'nde oy kullandı ki; orada da Selahattin Demirtaş'a verdiler. Bu kesimin oyları CHP olarak sandığa hiç girmedi, CHP adına kayıt altına alınmadı. HDP'nin baraj meselesi, etkili kampanyası olmasaydı yeni seçmen oyu CHP'ye gidebilirdi ama gitmedi. Dolayısıyla "bu CHP seçmenidir, onların oyları HDP'ye gitmiştir" diyemeyiz.

HDP'nin yüzde 13'ünün içinde ciddi bir genç, yani yeni seçmen oyu vardır diyebilir miyiz?

Kesinlikle diyebiliriz.

Oranı ne sizce

Yaklaşık olarak yüzde 3 ile 4 arasında diyebiliriz.

''Erdoğan'ın sahaya inişi AK Parti'deki düşüşü hızlandırdı''

Siz şirket olarak seçimden aylar önce seçim araştırmalarına başladınız. Her ay araştırma yapıp bunları duyurdunuz. Bu araştırmalarda dikkat çeken unsur her ay düzenli olarak AK Parti oyları düştü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Nisan ayında sahaya indi. Açılış törenleri yapmaya başladı. AK Parti oyları Erdoğan sahaya indikten sonra nasıl bir değişim gösterdi?

Erdoğan düşüşü durdurdu mu?

Genel itibariyle Erdoğan'ın sahaya indiği tarih bakımından değerlendirildiğinde AK Parti'deki düşüş devam etti. Yüzde 45'ten başladı sonra yüzde 43 en sonunda da işte yüzde 41'e indi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın sahaya inmesi düşüş trendini durdurmadı mı diyorsunuz? ?

Durdurmadı. Aksine seçmen kitlesi tarafından rahatsızlığa sebep oldu ve inişi hızlandırdı diyebiliriz. Erdoğan'ın sahaya inişi AK Parti'deki inişi hızlandırdı.

Kaynak: Al Jazeera