Bakanlık yalanladı ama 'Mernis çöktü' iddiası devam ediyor: İşte skandal rapor...
10/12/2006- "Türkiye'nin e-devlet projesi çöktü: İşte skandallar... "
11/12/2006 08:30 -İçişleri: 'Kimlik Numaraları hatalı haberi' yalan
Vatandaşlık numarasını 'çifte rezervasyona' benzettiler
En büyük e-devlet projesi, MERNİS adeta çöktü. 130 milyon kaydı barındıran ve yaklaşık 30 milyon dolara mal olduğu belirtilen sistemdeki kayıtların yüzde 25'ten fazlasının da hatalı yapıldığı ortaya çıktı.
Olaya, Nüfus Genel Müdürlüğü'ndeki merkezi sisteme online giriş yapabilen 943 ilçe nüfus müdürlüklerinin neden olduğu düşünülürken, aynı TC Kimlik numarasına sahip birden fazla kişi ve birden fazla TC Kimlik Numarası'na sahip on binlerce kişinin bulunduğu müfettişlerce tespit edildiği bildirildi.
TÜRKİYE'nin en büyük e-devlet projesi olan 22 yılın emeği MERNİS (Merkezi Nüfus İşletim Sistemi) adeta çöktü. 130 milyon kaydın yer aldığı ve yaklaşık 30 milyon dolara mal olan sistemde bulunan kayıtların yüzde 25'ten fazlasının hata verdiği bildirildi. Olay, Mersin'de meydana gelen sahtekarlık olayı ile ortaya çıktı. Emniyet Genel Müdürlüğü kayıtlarına da giren skandala konu olan ilde nüfus müdürlüğünde görevli bir personelin, hazırladığı nüfus kağıdına rahatlıkla TC Kimlik Numarası girebildiği ve bunu resmileştirebildiği fark edildi.
ÖRTBAS EDİLDİ: Yaşanan kimlik sahteciliğinin üstü bir anda kapatılırken, bir kişinin kayıtlarının nasıl bu kadar rahat düzenlenebildiği Emniyet Genel Müdürlüğü'nce soruldu. Sözlü yapılan görüşmede, bu kayıtların merkezdeki bilgisayarla eş zamanlı olarak güncellenebildiğini ifade eden Nüfus Genel Müdürlüğü yetkilileri, "kötü niyetli memurların girdiği kayıtlar, otomatik olarak tüm Türkiye'de güncellenmiş" dediler. Ancak olayın büyüklüğü Sağlık Bakanlığı'nda yaşanan terfi ve atamalarda açığa çıktı. Geçtiğimiz ay yapılan düzenlemede personelin verdiği TC Kimlik Numaraları ile internet üzerinden çıkan kayıtları karşılaştıran bakanlık yetkilileri, hataları görerek Nüfus Genel Müdürlüğü'nden yardım istediler.
ÖZEL BÜRO KURDULAR: Nüfus Genel Müdürlüğü'nde yaşanan MERNİS skandalının en önemli yönü ise kayıtlardan hangilerinin hatalı olduğunun tam olarak belirlenememesinden kaynaklanıyor. Konuyla ilgili başvuruların 2004 yılından itibaren hızla artması üzerine harekete geçen İçişleri Bakanlığı Mülkiye Müfettişleri'nin yaptığı inceleme de olayın boyutlarını resmen ortaya koydu. Müfettişlerin 2004 Ekim'inde hazırladığı raporda, yapılan incelemede aynı TC kimlik numarasına sahip 77 bin 756 kişi tespit ederek, "bunlardan 58 bin 558 tanesi halen yaşayan kişilerdir" denildi. Aynı TC kimlik numarası almış kişilerin yarısının aslında aynı kişiler olduğunu ve bunların kadın olduğunu belirleyen müfettişler, "boşanma ve vatandaşlık işlemleri sırasında ortaya çıkan kayıtların işlenmesinde hatalar yapılmıştır" dediler. Raporda, "Programın TC Kimlik Numarası üzerinde güncelleme yapılabilmesine olanak sağlamasının en önemli sorun olduğu görülmüştür" denildi.
943 GİRİŞ YETKİSİ: Olaya, Nüfus Genel Müdürlüğü'ndeki merkezi sisteme online giriş yapabilen 943 ilçe nüfus müdürlüklerinin neden olduğu düşünülürken, aynı TC Kimlik numarasına sahip birden fazla kişi ve birden fazla TC Kimlik Numarası'na sahip pekçok kişinin bulunduğu müfettişlerce tespit edildi. Toplam 130 milyonu aşkın TC kimlik numarası kayıtlarındaki hataları gidermek için kolları sıvayan Nüfus Genel Müdürlüğü, ilk olarak hatalı çıkan kayıtları ilçelerden istedi. Bu kayıtların 2005 yılında düzeltilmesinin ardından, beklenenin aksine sistem kendi kendine yaşanan her nüfus hareketinde hata üretmeye devam etti. Bugün gelinen noktada hatalı TC Kimlik Numarası oranının yüzde 25'i aştığını farkeden İçişleri Bakanlığı yetkilileri, olaya müdahale ederek sistemin 2007 yılından itibaren Maliye ve Çalışma Bakanlığı ile ortak çalışacağını hatırlatarak, "kesin çözüm neyse tespit edin ve hemen gerçekleştirin" emrini Nüfus Genel Müdürlüğü'ne verdi.
Duyulmasın diye ihaleye çıkılmadı
TÜM hatanın data hatlarının zaman zaman kesintiye uğraması ve 943 ilçedeki bilgisayarların kayıt güncelleme yetkisiyle, merkez bilgisayar kayıtlarında hatalara neden olmasından kaynaklandığını ifade eden uzmanların önerisini kabul eden bakanlık, olayın duyulmaması için yapılacak işin bir "geliştirme-işin devamı" gibi gösterilmesine karar verdi. Böylece 400 bin dolara mal olan MERNİS'in yazılımının düzeltilmesi işi, 6 yıl sonra 8.5 milyon dolara ihalesiz şekilde iki firmaya verildi. Sır gibi saklanan şartnamede firma yetkilileri, tüm işlemlerin merkezden yapılacağı bir sistem oluşturacağını kayda alırken, nüfus müdürlüklerindeki bilgisayarların güncelle yetkisini aldı. Çalışmaları 3 aydır devam eden yeni sistemin 2007'de MERNİS'e entegrasyonunun sağlanacağı öğrenilirken, bu işlem yapılırken mecburen tüm Türkiye'deki nüfus işlemlerinin de zaman zaman kesintiye uğrayacağının altını çizdiler.
Maliyeti 30 milyon dolar
DÜNYA Bankası'nın MERNİS Projesi Özelleştirme ve Sosyal Güvenlik Ağı (PİAL) kapsamında açtığı 5.5 milyon dolarlık kredinin, 3.5 milyon dolarlık kısmının kullanıyla başlatılan projede, kağıt üzerinde bulunan 122 milyon 145 bin 860 nüfus hareketi elektronik ortama taşınmış, ardından da 2000 yılının sonunda, bu kayıtlara TC Kimlik Numarası verilmeye başlanmıştı. 1984 yılından günümüze Nüfus Vakfı ve devletin aktardığı paralarla 30 milyon doların üzerinde para yiyen sistemde, Dünya Bankasından alınan kredinin 1 milyon 100 bin doları alt yapı, 400 bini ise MERNİS'in çalıştıran yazılım için kullanıldı.
Bakanlık: MERNİS sağlıklı işliyor
ANKA Haber Ajansı'nın MERNİS ile ilgili haberi üzerine İçişleri Bakanlığı bir basın açıklaması yaparak, iddiaları yalanladı. 28 Ekim 2000'den bugüne 64 milyon kişinin, yani nüfusun yüzde 90'ının nüfus cüzdanının yenisiyle değiştirildiği belirtilerek, "Bu durumda MERNİS kapsamında kayıtların yüzde 25'inden fazlasının hatalı olduğu iddiası tamamen hayal ürünüdür" denildi. Açıklama özetle şöyle:"2005 yılından itibaren OKS ve son ÖSS sınavlarında yaklaşık 3 milyon kişiyi ilgilendiren bütün veriler Kimlik Paylaşım üzerinden alınmış ve kullanılmış ve hiçbir sorun da yaşanmamıştır.
DOĞRU DEĞİL: Haberde yer alan kimlik sahteciliğinin üstünün kapatıldığı iddiası da doğru değildir. Mersin ilçe nüfus müdürlüklerinde görevli hiçbir personelin sahte kimlik düzenlemesi söz konusu olmamıştır. Ancak geçtiğimiz ay Adana ili Yüreğir ilçesinde görevli bir personelin sahte nüfus cüzdanı düzenlemesi tespit edilmiştir. Merkez ve taşra arasında zaman zaman iletişim hatlarında meydana gelen kesintiler nedeniyle hiçbir şekilde veri kaybı olması söz konusu değildir. Kesintiler sırasında merkeze iletilemiyen datalar bağlantı tekrar açıldığında otomatik olarak merkeze yansıtılmaktadır."
HÜRRİYET
İşte Mernis skandalını belgeleyen rapor
Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nde MERNİS sisteminin hata vermesi üzerine devreye giren müfettişler heyeti, 19 Eylül 2004'te başladıkları denetim sonrasında sistemdeki hataları tek tek belirledi. Bakanlığa 1 Kasım 2004'te sistemin düzeltilebilmesi için yapılması gerekenleri açıklayan müfettişler, sadece ilçelerden çıkan 70 binin üzerindeki hatalı ve mükerrer kaydın düzeltilmesini de ilçe nüfus müdürlüklerinden talep etti.
TC Kimlik numaralarının sürekli olarak hata vermesinden dolayı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nde 2004 yılının sonunda bir İçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı'nın talebiyle bir komisyon kuruldu. Başkanlığını Şube Müdürü Latif Memiş'in yaptığı komisyonda Şube Müdürleri Hakan Sakallı, Yılmaz Atasoy, Çözümleyici Döner Tetik ve Şef Aysel Yücel yaklaşık 20 gün Mernis sistemini inceleyerek, "T.C Kimlik Numaralarındaki Hataların Tespiti ve Düzeltilmesine Dair Rapor"u 1 Kasım 2004 yılında İçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu'na verdiler.
Amacı, "iller itibarıyla tüm hata listesinin çıkarılması, hata listelerinin içeriğinin incelenmesi ve hataların kaynaklarının tespitinin yapılması, ön inceleme yapıldıktan sonra programın bakımını üstlenen şirtten yardım alınması, hataların kaynağının tespitinden sonra hataların düzeltilmesine yönelik esasların belirlenmesi, hataların kaynağının tespitinden sonra yeniden hata yapılmasını engellenmesi için gerekli tedbirlerin tespit edilmesi" olarak belirlenen komisyonun "örnekleme metoduyla" yani "zaman zaman sistemin bazı bölümlerinden çekip çıkardığı hatalara göre" yaptığı incelemede şu korkunç sonuçlara vardı. İşte MERNİS'in "web tabanlı olarak yeniden yapılandırılmasına" neden olan rapordan çarpıcı satırlar:
"Komisyonumuzun yaptığı incelemesi sonucunda genel sorunlar şunlardır:
1-Hataların aynı T.C Kimlik Numarası almış kişiler ve birden fazla T.C Kimlik Numarası almış kişilerin kapsadığı görülmüştür. Bunun yanı sıra 19 kişiye hiç T.C. Kimlik Numarası verilmediği tespit edilmiştir.
2-Bu sorunun önceliğini bu hataların birçoğunu oluşturan aynı T.C Kimlik Numarası almış kişilerin oluşturduğu görülmüştür.
3-Aynı T.C Kimlik Numarası almış kişiler ile ilgili olay sayısı 15 günlük örneklemede 77 bin 756 olarak tespit edilmiş ve bu olayların 58 bin 558 tanesinin halen yaşamakta olan kişileri ilgilendiren olaylar olduğu görülmüştür. Ayrıca bu olayların 6 bin 160 kişiyi ilgilendirdiği ve kişilerin 4 bin 501 tanesinin kadın, bin 659 tanesinin erkek olduğu görülmüştür.
4-Hataların çoğunluğunun aynı ilçe içinde yapılan ve sadece aynı il içinde çözülebilecek sorunlar olduğu görülmüştür. Ayıra birden fazla ili ilgilendiren sorunlar da bulunmaktadır.
Olayların özel incelemesi sonucunda tespit edilen sorunlar ise şunlar olmuştur:
1-Aynı T.C kimlik numarası almış kişilerin yarısından çoğunun aslında aynı kişiler olduğu ve kadın olduğu görülmüştür. Bu kişilerin nüfus olaylarının(evlenme, boşanma ve vatandaşlık işlemleri gibi) kayıtlarının bir kısmının kapatılmadığı ve farklı soyadı taşıyan ama aynı kişi olan kişilerin aynı T.C kimlik numarası taşıdıkları saptanmıştır.(EK 1)
2-Aynı T.C Kimlik Numarası almış kişilerin geri kalan kısmını ise aynı T.C kimlik Numarası almış farklı kişilerin oluşturduğu görülmüştür. Yaptığımız incelemeler sonucunda bu hataların üç temel sorundan kaynaklandığı görülmüştür. Bunlar; A-28.10.2000 tarihinde T.C Kimlik Numaralarının ilk defa verilmesi esnasında merkez-taşra arasında off-line çalışan bir dönem olması. Bu dönem sırasında taşınan yada postadaki kayıtlarla ilgili mükerrerliklere rastlanabildiği tespit edilmiştir.
B-Programın T.C Kimlik Numarası üzerinde güncelleme yapılabilmesine olanak sağlamasının en önemli sorun olduğu görülmüştür. Bazı T.C Kimlik Numaralarının KİMLİK NUMARASI HAVUZU görülerek manuel olarak girildiği ve programın manuel verilen numarayı hala kimlik numarası havuzunda tutuyor olduğu tespit edilmiştir. Bunun sonucunda otomatik bir T.C Kimlik Numarası verilmesi esnasında programın kimlik havuzunda sırada görülen numarayı otomatik olarak başka bir kişiye verdiği belirlenmiştir.(EK 2) Kişi olayları üzerinde yapılan incelemelerde memurların eski nüfus hareketlerini kontrol etmeden aslında eski hanelerinde T.C Kimlik Numarası olan kişilere yeniden manuel bir T.C Kimlik Numarası verdikleri görülmüştür.(EK 3)
C-Merkezin hataların otomatik olarak düzeltilmesi esnasında(eşleme) özellikle ikiz kardeşlerde benzer adların olması durumunda hata düzeltme programının bu kişilere otomatik olarak aynı T.C Kimlik Numarasını verdiği tespit edilmiştir.(EK 4)
Birden fazla T.C Kimlik Numarası almış kişiler ile ilgili temel sorunu ise 28.10.2000 tarihinde T.C Kimlik Numaralarının ilk defa verilmesi esnasında postada olan evraklardan dolayı iki tarafta da açık görülen kişiler aynı yerlerde T.C Kimlik Numaraları verilmesinin oluşturduğu saptanmıştır. Bu tür durumlara daha sonra da bayanlarda rastlanmıştır. Eski hanesine bakılmadan yeni soyadı alan yada baba evine giderek babanın soyadına geçen bayanlara nüfus olayları incelemeden yeni T.C Kimlik Numaraları verilmiştir.(EK 5)" MERNİS skandalının ilk tespitini yapan müfettişler, ilçelerdeki dataların her nüfus hareketinde güncellenmesi nedeniyle paylaşımda hata oluşturduğunun altını çizerek, şu uyarıda da bulundular:
?Sistemin merkezde depolanması 923 ilçe nüfus müdürlüğünde ise sadece bu kayıtlara ilişkin nüfus işlemlerinin yapılmasını, ancak kayıtların güncellemesinin sadece Nüfus Genel Müdürlüğü'nce yapılabilmesiyle hataların ortadan kalması mümkün olacaktır. Böylelikle kayıtlar merkezden yönetilecek ve oluşan hatalar tekrarlanmayacaktır. Bu nedenle havuzun ekranda görülebilmesinin engellenmesi gerekmektedir.
Ayrıca T.C kimlik numarası ile ilgili değiştirme işlemlerinin taşrada sona erdirilmesi uygun olacaktır. Düzeltme işlemlerinin, bu işlemin yasal olarak da uygun olmadığı düşünülerek bundan böyle Genel Müdürlüğümüz kontrolünde ve eliyle yapılması ilke olarak belirlenmelidir.
Bunun haricinde memurların işlemler esnasında kişinin nüfus olaylarını yada kişinin eski kayıtlarında T.C Kimlik Numarası olup olmadığını sorgulamadan yeni T.C Kimlik Numarası vermemeleri gerekmektedir.
Sorunun bir başka kaynağı ise memurların belli aralıklarla eğitimlerinin tam olarak yapılamaması oluşturmaktadır. Bu amaçla belli aralıklarla illerde eğitim programları uygulanmalıdır. Bunun içinde Genel Müdürlüğümüzde Eğitici Personel istihdamı uygun olacaktır. Ayrıca il ve ilçe müdürleri de belli aralıklarla eğitime tabi tutulmalıdır." Teftiş Kurulu'na sunulan rapor sonrasında yapılan tüm çalışmalara rağmen MERNİS hata üretmeye devam edince, dağınık veri tabanlı sistemin yeniden oluşturulmasına karar verildi. Web tasarımı adı altında yapılacak değişikliklerle, MERNİS'te bulunan tüm kayıtlardaki hataların ayıklanması sağlanmaya çalışılacak.
İçişleri Bakanlığı'nın yaptığı yazılı açıklamada daha önce 400 bin dolara oluşturulan yazılımın, "Herşey dahil 6 milyon YTL" malolacağı kaydedildi. Doğrudan temin yöntemiyle yasal olarak satın alınan bu hizmetin gerekçesinin de "Dağınık veritabanı yapılarının bakım ve işletim maliyetlerinin yüksek olması, ilçe sunucularının teknolojik ömürlerinin doldurmaları ve teknolojik gelişmeler çerçevesinde MERNİS yazılımının web tabanlı merkezi yapıya dönüştürülmesi" olduğu ifade edildi.
MERNİS'te yapılacak bu düzenleme ile kayıtların 923 ilçeden müdahale ve paylaşım hakkı ortadan kalkarken, kamu kurum ve kuruluşu tarafından paylaşılan sistemdeki tüm kayıtların merkezden yönetilmesi ile hataların engelleneceği öngörülüyor.