Anayasa Mahkemesi 45 yaşında
Anayasa Mahkemesi'nin 45. kuruluş yıldönümü 25 Nisan'da kutlanacak.
1961 Anayasası ile Türk yargı sistemindeki yerini 25 Nisan 1962'de alan Yüksek Mahkeme, 45. kuruluş yıl dönümünü etkinlikleri kapsamında, 33 ülkenin Anayasa Mahkemesi ya da yüksek mahkemesi ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nden gelen yargıçları da ağırlayacak.
İlk olarak 1984 yılında kutlanmaya başlanan kuruluş yıl dönümü etkinliklerinde bu yılki tören Anayasa Mahkemesi tarihinde bugüne kadar yapılmış ''en kapsamlı ve geniş katılımlı ulusal ve uluslararası faaliyet'' niteliği taşıyacak.
Kutlama etkinlikleri, Anayasa Mahkemesi Başkanı Tülay Tuğcu, Başkanvekili Haşim Kılıç, üyeler ve raportörlerin Anıtkabir'i ziyareti ile başlayacak.
Her yıl Anayasa Mahkemesi Konferans Salonunda yapılan törenler, bu yıl katılımın fazla olması nedeniyle Sheraton Oteli'nde düzenlenecek. Törende, Başkan Tülay Tuğcu konuşma yapacak.
Törenin ardından, 2 gün sürecek ''Evrensel Barış ve Medeniyetler Buluşmasında Anayasa Mahkemelerinin Rolü'' konulu bilimsel toplantı başlayacak. Toplantı 26 Nisan günü Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Haşim Kılıç'ın kapanış konuşmasıyla sona erecek.
KURULUŞ YASASI
1961 Anayasası'nın 9 Temmuz 1961'de kabul edilmesinin ardından, Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan ''Anayasa Mahkemesi Kanunu Tasarısı'' 11 Ocak 1962'de Bakanlar Kurulunca kabul edildi. Dönemin İstanbul Milletvekili Saadet Evren ve üç arkadaşının hazırladığı ''Anayasa Mahkemesi Kanunu Teklifi'' 1 Şubat 1962 tarihinde TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
Tasarı ile teklifler birlikte müzakere edilmek üzere Anayasa Komisyonuna gönderildi. TBMM'deki görüşmeler 22 Nisan 1962'da, Kanunun yasalaşmasıyla sonuçlandırıldı.
22 Nisan 1962 tarih ve 44 sayılı ''Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun'' 25 Nisan 1962 tarihli Resmi Gazete'de yayımlandı. Yasanın 1. maddesinde ''Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile verilen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak üzere Başkentte bir Anayasa Mahkemesi kurulmuştur'' denildi.
''ANAYASA YARGISININ GEREKLİLİĞİ''
Anayasa Mahkemesi'nin internet sitesinde yer alan tarihçeye göre, 27 Mayıs 1960'da Türk Silahlı Kuvvetleri iktidarı ele aldıktan sonra 1961 Anayasası'nı hazırlayanlarca, yasaların Anayasa'ya uygunluğunu denetlemek konusunda bir Anayasa Mahkemesi kurmanın gerekliliğine karar verildi. Kurulacak mahkemenin yapısı, oluşumu, işleri, örgütü, yargıçların seçimi ve anayasaya uygunluk denetiminin biçimleri konusunda kimi tartışmalar yaşanmış olsa da ''anayasa yargısının gerekliliği'' konusunda görüş birliği vardı.
1961 ve 1982 Anayasaları, egemenliğin kullanılmasında yargıya önemli yetkiler tanıdı. Özellikle Anayasa Mahkemesi, parlamentonun çıkardığı yasaların anayasaya uygunluğunu denetlemesi nedeniyle egemenliğin kullanılmasında önemli bir işleve sahip oldu. Çünkü, Anayasa Mahkemesi, parlamentonun çıkardığı yasaların Anayasa'ya aykırı olup olmadığına karar verebilmekteydi. Anayasa Mahkemesi'nin, siyasal kurumların, özellikle parlamentonun yetkilerini kötüye kullanması durumunda bir denge oluşturacağı ve bunu engelleyeceği düşünüldü.
GÖREVLERİ
Anayasa Mahkemesi, anayasaya uygunluk denetimi dışında Cumhurbaşkanı'nı, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ile Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılıyor. Yüce Divan kararları kesin nitelik taşıyor.
Siyasi partilerin kapatılması da Cumhuriyet Başsavcılığı'nın açacağı dava üzerine Anayasa Mahkemesi tarafından karara bağlanıyor. Siyasi Partilerin mali denetimi de Anayasa Mahkemesi'nce yapılıyor.
Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düştüğüne TBMM tarafından karar verilmesi durumunda, ilgili üye ya da milletvekillerinden herhangi biri bu kararla ilgili Anayasa Mahkemesi'ne başvurulabiliyor.