Sosyal güvenlikte yeni yol haritası
Tuncay Teksöz
Sosyal Güvenlik Kurumu, Anayasa Mahkemesi tarafından bazı maddeleri iptal edildiği için yürürlük tarihi 2008 yılına ertelenen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nda yapılabilecek değişikliklere ilişkin görüşünü kamuoyuna açıkladı. Kanun, halen çalışma statülerine göre farklı düzenlemelere tabi tutulan devlet memurlarını, hizmet akdine göre ücretle çalışanları, tarım işlerinde ücretle çalışanları, kendi hesabına çalışanları ve tarımda kendi hesabına çalışanları hak ve yükümlülüklerin eşit olduğu tek bir sosyal sigorta rejimine tabi kılıyordu. Yasa, emeklilik sisteminin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla emeklilik yaşı, emekli aylıklarının hesaplanması ve bağlanan aylıkların artırılmasına ilişkin de bir dizi parametrik değişiklik içeriyordu.
Orta yol aranıyor
"Yüksek Mahkeme", yasayı SSK ve Bağ-Kur'lular açısından büyük ölçüde anayasaya uygun buldu. Ancak kamu görevlilerinin farklı statüde olduklarına ve bu yasaya tabi tutulmasının anayasayanın eşitlik ilkesine aykırı olacağına karar verdi. Buna bağlı olarak da yasanın birçok önemli maddesini sadece kamu görevlileri bakımından iptal etti.
Yasanın iptal edilen maddeleri için hazırlanacak düzenlemelerin hem reformun temel hedeflerine hem de Anayasa Mahkemesi kararına uygun olarak yeniden tasarlanması gerekiyor. Ancak bu hiç de kolay değil. Eğer kamu görevlileri için ayrıcalıklı bir sistemin devamına karar verilirse norm ve standart birliği hedefinden vazgeçilmiş olacak. Eğer kamu görevlilerinin statüye bağlı haklarını gözetecek bir sistemin tüm çalışanlara yaygınlaştırılması tercih edilir ise bu kez de sistemin mali olarak sürdürülebilirliği mümkün olmayacak.
Bu durumda yasanın yürürlüğe sokulabilmesi için bir ?orta yol? bulunması zorunlu. Sosyal Güvenlik Kurumu'nun internet üzerinden yayımladığı ?Sosyal Güvenlik Reformu: Uygulama Öncesi Yeni Yaklaşım? adlı çalışma işte bu ?orta yolu? tartışmaya açıyor.
Tek çatıdan vazgeçilmiyor
Açıklanan yeni tasarım, reformun omurgası olan norm ve standart birliği hedefinin korunduğunu gösteriyor. Buna karşılık emeklilik sistemine ilişkin bir dizi parametrik değişiklik öngörülüyor. Emekli aylıklarının hesaplanmasında önemli bir değişken olan geçmiş kazançların güncellenmesinde kullanılacak endeks değiştiriliyor. Daha önce enflasyon ve ücret artışının ortalaması dikkate alınırken bu kez enflasyon oranı üzerine reel milli gelir artış hızının dörtte biri eklenerek bulunacak karma endeks dikkate alınıyor. Bağlanmış emekli aylıklarının artışına ilişkin hükmün de değiştirilmesi öngörülüyor. Emekli aylıklarının artışı, sadece enflasyon oranına bağlıyken yeni düzenleme ile yüzde 75 enflasyon ve yüzde 25 genel ücret seviyesindeki artışın dikkate alındığı karma bir endekse bağlı kılınması öngörülüyor.
Her iki düzenleme de emeklilik sisteminin giderlerini artırıcı yönde. Bu artışın telafi edilmesi için satır aralarından, aylık bağlama oranlarının biraz daha aşağıya çekilebileceği ve prim matrahı artışından dolayı devlet memurlarının ele geçen ücretlerinde olabilecek düşüşün iki yıl için telafi edileceğine ilişkin düzenlemenin değiştirilebileceği anlaşılıyor. Genel Sağlık Sigortası'na ilişkin hükümlerin ise yeni bir düzenlemeye gerek kalmaksızın tüm nüfusu kapsama alacak şekilde yürürlüğe geçirilebileceği belirtiliyor.
Sonuç olarak, reformun hayata geçirilmesi için izlenecek yol haritasına ilişkin iyi hazırlanmış bir çalışma Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tartışmaya açıldı. Böylece norm ve standart birliği hedefinden vazgeçmeden, uzun dönemli mali sürdürülebilirliğin de gözetildiği bir çözüm arama iradesinde olunduğu gösterilmiş oldu. Bundan sonra olası çözümlerin tüm yönleri ile tartışılabileceği platformların yaratılması ve geniş bir uzlaşı için sosyal tarafların bu çalışmalara katılımının sağlanması gerekiyor.