Gümrüklerde geçici görevli personel fazla çalışmadan yararlanabilir mi?

SORU: İyi günler... Ben Maliye Bakanlığının kadrosunda Memur olarak maaş almaktayım. Ticaret ve Gümrük Müdürlüğünde gümrük tahsilatlarının yapılması için Maliye Bakanlığı Defterdarlığı tarafından veznedar olarak görevlendirildim. Gümrük ve Ticaret Müdürlüğünde 24 saat esasına göre nöbet tutmaktayım. Gümrük kadrosundaki memurlar fazla mesai ücreti alırken ben Maliye Bakanlığı kadrosunda olduğumdan yaptığım fazla mesai ücretini alamıyorum. Yapmış olduğum fazla mesai ücretlerini alabilir miyim? Bunun için nasıl bir yol izlemem gerekir. Şimdiden teşekkür ederim.

CEVAP: Öncelikle hukuki durumun açıklığa kavuşturulmasında fayda vardır:

Bilindiği üzere, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 221 inci maddesinde, "(Değişik: 5/4/2007-5622/7 md.) (1) Yolcuların ve taşıt araçlarının giriş ve çıkışlarına ait işlem dışında, yükleme ve boşaltma ile her türlü gümrük işlemlerinin normal çalışma saatleri içinde yapılması gerekir. Ancak, bu saatler dışında veya tatil zamanlarında hizmet talebinde bulunulduğunda, yazılı olarak yapılacak bu talep, işin yapılacağı gümrük idarelerince yerinde görülürse, gerekli önlemler alınmak ve çalışacak personelin fazla çalışma ücreti ve varsa hak sahibine ödenecek kanuni yollukları karşılığı tutarlar, talep sahipleri tarafından ilgili muhasebe birimi hesabına yatırılmak koşuluyla kabul edilir. Fazla çalışma ücretinden yararlanan personel, bu suretle kendilerine verilecek işleri yapmakla görevlidir. Gümrük idare amirleri normal çalışma saatleri dışında verilecek hizmetleri düzenler ve kontrol eder.

Normal çalışma saatleri içinde veya dışında olduğuna bakılmaksızın, çalışma ücretinin yatırılması halinde, özel kurye taşımacılığı gümrük hizmeti ile özel yolcu servisi taleplerinin yetkili gümrük idarelerince karşılanması mümkündür.

(Değişik üçüncü fıkra: 12/7/2013-6495/73 md.) İlgililerden tahsil edilecek fazla çalışma ücretlerinin miktarı ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar Cumhurbaşkanınca tespit edilir. Fazla çalışma ücreti olarak yatırılan tutarlar, personelin fazla çalışma süresi, görev yapmış olduğu yer, görevinin önem ve güçlüğü, sınıfı, kadro unvanı gibi hususlar dikkate alınmak suretiyle belirlenecek usul ve esaslar dahilinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı taşra teşkilatına ait kadro ve pozisyonlarda bulunanlardan ithalat ve ihracat, giriş ve çıkış işlemlerinin yapıldığı gümrük idarelerinde gümrük işlemlerini yürüten memurlar (375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname eki (II) sayılı Cetvel kapsamında yer alan kadrolarda bulunanlar hariç) ve 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre çalışan sözleşmeli personele ödenmek üzere Ankara Gümrük Muhasebe Birimi hesabına aktarılır. Söz konusu ödemeler, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak aylık miktarı (36.500) gösterge rakamının memur aylık katsayısıyla çarpımı sonucu bulunacak tutarı geçmemek üzere, Gümrük ve Ticaret Bakanı tarafından tespit edilir. Bu fıkra uyarınca personele her ay yapılacak fazla çalışma ücretinin net tutarı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesi uyarınca kadro ve görev unvanı veya pozisyon unvanı itibarıyla tespit edilmiş olan ek ödemenin net tutarından az olamaz. 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesi uyarınca Gümrük ve Ticaret Bakanlığı personeline yapılacak ödemeler de Ankara Gümrük Muhasebe Birimine aktarılan tutarlardan karşılanır. Bu madde uyarınca yapılan ödemelerden sonra yıl sonu itibarıyla hesapta kalan tutar, takip eden ocak ayı sonuna kadar bütçeye gelir kaydedilir. Bu madde kapsamında personele yapılması gereken ödemelerin Ankara Gümrük Muhasebe Birimi hesabına aktarılan tutarı aşması halinde, aradaki fark Maliye Bakanlığı tarafından personel giderlerini karşılama ödeneğinden Bakanlık bütçesine bu amaçla aktarılacak ödenekten karşılanır." hükmü yer almaktadır.

Diğer taraftan, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 5 inci maddesinde, "(Ek: 21/3/2006-5473/1 md.) (1) 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Kanunun ek 8 ve ek 9 uncu, 13/11/1996 tarihli ve 4208 sayılı Kanunun 3 üncü, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Kanunun 38, 40 ve 41 inci maddelerine ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı İdari Teşkilatı Kanununa göre görevlendirilenler ile güvenlik görevlileri ve sosyal hizmet kuruluşlarında görevlendirilen öğretmenler ile sağlık personeli hariç, ilgili mevzuatı uyarınca diğer kurumlarda vekaleten veya geçici olarak görevlendirilen ve kadro aylıklarını kendi kurum veya kuruluşlarından alan memurlar veya kamu görevlileri, vekaleten veya geçici olarak görev yaptıkları kurum personelinin yararlandığı ve ilgili mevzuatında söz konusu personele de ödenebileceği belirtilen her türlü tazminat, fazla çalışma ücreti ve diğer ödemelerden yararlanamazlar." hükmüne yer verilmiştir.

"4458 Sayılı Gümrük Kanununun 221 inci Maddesi Uyarınca Ödenecek Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Usul ve Esasların" 1 inci maddesinde, "(1) Bu esaslar, 4458 sayılı Gümrük Kanununun 221 inci maddesi uyarınca Ticaret Bakanlığı taşra teşkilatına ait kadro ve pozisyonlarda bulunanlardan ithalat ve ihracat, giriş ve çıkış işlemlerinin yapıldığı gümrük idarelerinde gümrük işlemlerini yürüten memurlar (375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname eki (II) sayılı Cetvel kapsamında yer alan kadrolarda bulunanlar hariç) ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrasına göre çalışan sözleşmeli personele ödenecek fazla çalışma ücretinin usul, esas ve tutarlarının tespiti amacıyla hazırlanmıştır." hükmü,

6 ncı maddesinde ise "ödeme yapılmayacaklar" tek tek sayılmıştır. Buna göre, "(1) a) Başka kurumlarda veya 1 inci madde kapsamındaki Bakanlık taşra birimlerinin dışında geçici olarak görevlendirilenlere, görev sürelerince,

b) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 78 ve 79 uncu maddelerine göre (burslu olanlar dahil) lisansüstü eğitim yapmak amacıyla yurt dışına gönderilenlere, görevden ayrı kaldıkları sürece,

c) Mazeret izni, hastalık ve refakat izinleri toplamının bir takvim yılı içinde otuz günü aşması halinde, aşan sürece,

ç) Herhangi bir nedenle yurt dışında görevlendirilenlere, görevlendirme süresinin aralıksız olarak otuz günü aşması halinde, görevden ayrı kaldıkları sürece,

d) Ticaret Bakanlığınca düzenlenenler hariç olmak üzere yurtiçinde düzenlenen çeşitli programlara devam etme hakkı kazananların bu programlara devam etme süresinin aralıksız otuz günü aşması halinde görevden ayrı kaldıkları sürece,

ekli cetvele göre fazla çalışma ücreti ödenmez. Ancak ilgililere, söz konusu sürelere ilişkin olarak 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 9 uncu maddesi uyarınca kadro ve görev unvanı veya pozisyon unvanı itibarıyla belirlenmiş olan ek ödeme net tutarı kadar fazla çalışma ücreti net olarak ödenir. Görevden uzaklaştırılan personele ise, açıkta kaldıkları sürece, bu şekilde hesaplanan fazla çalışma ücretinin üçte ikisi ödenir."

Yukarıda yer verilen düzenlemelerden, 375 sayılı KHK'nın ilgili maddesine paralel olarak, Ticaret Bakanlığında diğer kamu kurumlardan geçici olarak görevlendirilen personele fazla çalışma ücreti ödenmeyeceği anlaşılmaktadır. Ancak, personel sistemimizde yukarıda yer verilen çarpıklığa ilişkin olarak çok sayıda örnek bulunmakta olup, acil çözüm beklemektedir. Bunların başında ise eşit işe eşit ücret gelmektedir. Eşit olmayan işe eşit ücret verilmesi memurlar arasındaki adaletsizliğin sebebidir.

Durumunuza ilişkin olarak 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 21 inci maddesinde yer alan, "Devlet memurları kurumlarıyla ilgili resmi ve şahsi işlerinden dolayı müracaat; amirleri veya kurumları tarafından kendilerine uygulanan idari eylem ve işlemlerden dolayı şikayet ve dava açma hakkına sahiptirler.
Müracaat ve şikayetler söz veya yazı ile en yakın amirden başlayarak silsile yolu ile şikayet edilen amirler atlanarak yapılır.
Müracaat ve şikayetler incelenerek en kısa zamanda ilgiliye bildirilir. Müracaat ve şikayetlerle ilgili esas ve usuller Cumhurbaşkanınca hazırlanacak bir yönetmelikle düzenlenir." hükmü gereğince idareye başvuru yapılıp verilecek cevap sonrasında,

1- Önce Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurup tavsiye kararı alabilirsiniz.

2- Dava açabilirsiniz. Ancak açacağını dava, 375 sayılı KHK'da yer alan hüküm gereğince yerel mahkemelerde büyük bir ihtimalla olumsuz sonuçlanacaktır. Mahkemelerdeki olumsuz sonuçların kesinleşmesi sonrasında Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yoluna başvurabilirsin.